Lęk separacyjny u dzieci: objawy i postępowanie
Zostawienie po raz pierwszy dziecka pod opieką dziadków, niani czy kuzynki, może być ogromnym stresem dla młodych rodziców. Problem nasila się, gdy dziecko nie chce zostać bez rodzica i bardzo mocno płacze, kiedy ten znikają z pola widzenia. Lęk separacyjny jest normalną częścią rozwoju dziecka, świadczy o jego przywiązaniu i emocjonalnej więzi z mamą i tatą.
Co to jest lęk separacyjny?
Lęk separacyjny jest to stan przejściowy u niemowląt w okolicy 8 miesiąca życia, objawia się niechęcią do pozostawania pod opieką kogoś innego niż rodzice oraz lękiem przed obcymi. Silna więź zbudowana z rodzicami w tym okresie jeszcze bardziej się umacnia. Dziecko zaczyna uświadamiać sobie, że jest oddzielną, indywidualną jednostką, a rodzic nie zawsze jest w zasięgu wzroku. Otaczanie dziecka jak najlepszą opieką i zaspokajanie jego potrzeby bliskości z opiekunem jest podstawą odpowiedzialnego rodzicielstwa. Pojawienie się lęku separacyjnego, nie świadczy, że dziecko wyrasta na niesamodzielne lub strachliwe. Jest to po prostu etap, który wraz z poznawaniem świata i mechanizmów nim rządzących przez dziecko, zanika. Im większe dziecko ma poczucie bezpieczeństwa, tym jest bardziej samodzielne.
W pierwszych miesiącach życia, dziecko nie jest świadome, że może być niezależne od swojego opiekuna. Często bardzo ufnie i chętnie przechodzi z rąk do rąk od babci i dziadka, po znajomych i bliskich sąsiadów. Z czasem, zazwyczaj około 8 miesiąca życia zaczyna rozpoznawać twarze i przywiązywać do nich określone role. Więź z opiekunami również się umacnia. Kolejnym czynnikiem wpływającym na pojawienie się lęku separacyjnego, może być fakt, że dziecko uczy się, że obiekty, które znikają z pola widzenia, nie znikają na zawsze. Wliczają się w to rodzice. Obawa przed pozostawieniem bez rodziców może trwać do 15 miesiąca życia np. w związku z zapisaniem dziecka do żłobka.
Jakie są objawy lęku separacyjnego?
Wystąpienie oraz intensywność lęku separacyjnego u każdego dziecka może być inna. Większość maluchów, kiedy zostają rozdzielone z rodzicami zaczynają intensywnie płakać i nie chcą puścić opiekuna. Nie ma znaczenie czy rodzic zostawia dziecko w łóżeczku, bo potrzebuje skorzystać z toalety, w żłobku czy domu babci. Płacz i niezadowolenie mają taką samą intensywność. Zazwyczaj dziecko przestaje płakać, gdy jego uwagę skupi inny przedmiot, zabawka czy interakcja z ludźmi. Intensywność płaczu zależy od charakteru i temperamentu dziecka. Łagodniej lęk separacyjny objawia się również u dzieci, które w przeszłości bywały już pod opieką innych opiekunów niż rodzice.
Trudniejsza sytuacja ma miejsce np. gdy dziecko zawsze było z mamą i nagle musi zacząć chodzić do żłobka. W sytuacji, gdy jakaś potrzeba dziecka jest niezaspokojona, dziecko chce jeść, spać lub jest chore, wyjście z domu rodzica może być trudniejsze. Lęk separacyjny może pojawić się w nocy, kiedy dziecko śpi w osobnym łóżku lub pokoju. Warto wtedy zadbać o bliskość przed snem np. czytając wspólnie książeczki. Jeśli lęk nie pozwala dziecku zasnąć można spróbować spać z dzieckiem, albo przenieść łóżeczko do waszej sypialni.
Nasze porady, jak oswoić dziecko z lękiem przed separacją:
- Nie rezygnuj z planowanego wyjścia
Rozumiemy, że płacz dziecka kroi serce na milion kawałków i chce się zrobić wszystko, aby go uniknąć. Zostawiasz dzieci w bezpiecznym miejscu, z odpowiedzialną opieką, są bezpieczne i świetnie poradzą sobie bez ciebie. Pamiętaj, że szczęśliwy rodzic, to szczęśliwe dziecko. Aby nie być sfrustrowanym i zmęczonym trzeba od czasu do czasu pobyć bez dziecka i zająć się sobą.
- Baw się w chowanego
Ćwiczenie z dzieckiem scenariusza, że może cię przez chwilę nie być, pozwala mu oswoić się z taką sytuacją. Chowając się i pokazując dziecku utrwalasz w nim świadomość, że zawsze do niego wrócisz. Ciekawą zabawą jest również chowanie maskotek i odnajdowanie ich z dzieckiem.
- Zostaw dziecko pod opieką kogoś zaufanego na próbę
Dziecko nauczy się, że nie tylko z rodzicem można spędzić fajnie czas. Początkowo nie trzeba zostawiać dziecka na długi czas pod opieką babci czy cioci, wystarczy 30 minut, aby dziecko mogło oswoić się z tym, że nie ma cię w domu, a jednocześnie jest bezpiecznie.
- Nie wymykaj się po kryjomu
Czasami jest to ostateczne wyjście, kiedy dziecko bardzo płacze i nie chce zostać pod opieką kogoś innego. Najlepiej jest stworzyć wspólnie rytuały pożegnania, które przygotują dziecko, że teraz rodzice wychodzą. Może to być buziak, “piątka” albo wspólne zaśpiewanie piosenki. Znajdźcie swój rytuał i korzystajcie z niego.
- Nie przeciągaj momentu wyjścia
Jak wspominaliśmy wyżej płacz dziecka w chwili twojego wyjścia z domu jest normalny, nie przedłużaj go, chcąc pocieszyć dziecko. Pożegnaj się i daj szansę opiekunowi zająć uwagę dziecka czymś innym niż brak twojej obecności. Bardzo szybko przestanie płakać, a ty możesz wyjść bez wyrzutów sumienia.
