Jak wyglądają dzieci z FAS i co należy wiedzieć o tym zaburzeniu?

FAS (ang. fetal alcohol syndrom), czyli płodowy syndrom alkoholowy, to zbiór zaburzeń i dysfunkcji. Występuje on u dzieci, których mamy spożywały alkohol podczas ciąży. Sprawdź, co należy wiedzieć o tym syndromie, dlaczego powstaje, jak rozpoznać i czy można go leczyć.

Czym jest FAS?

Obecnie nie ma bezpiecznej dawki alkoholu, którą można przyjąć podczas ciąży, niezależnie od trymestru. Najpoważniejsze skutki może wywołać w pierwszym trymestrze, bo to właśnie wtedy trwa organogeneza, czyli rozwój organów młodego organizmu. Należy jednak pamiętać, że nawet pod koniec ciąży alkohol będzie wysoce szkodliwy.

FAS to zbiór zaburzeń i dysfunkcji, które dotykają dziecko. Do najczęstszych zaburzeń zaliczamy niską masę urodzeniową, problemy z karmieniem, niedobory wzrostu, czy słabe przybieranie na wadze. Jednak zaburzenia mogą być również znacznie poważniejsze np. dysfunkcje ośrodkowego układu nerwowego, zaburzenia psychiczne czy problemy w uczeniu się.

Alkoholowy syndrom płodowy można łatwo wyeliminować, wystarczy nie spożywać alkoholu w ciąży. Łożysko jest w pełni przepuszczalne dla etanolu, a rozwijający się organizm bardzo podatny, co sprawia, że nawet minimalna dawka może być wysoce szkodliwa.

Jak rozpoznać dziecko z FAS?

Alkoholowy syndrom płodowy ma 3 kryteria diagnostyczne, które muszą być spełnione:

• niedobór wzrostu (prenatalny oraz pourodzeniowy)
• 3 kardynalne cechy twarzy
• strukturalne lub neurologiczne funkcjonalne dysfunkcje ośrodkowego układu nerwowego.

Jednym z najczęściej zauważanym objawem płodowego syndromu alkoholowego jest specyficzny wygląd dzieci, które na niego cierpią. Wyróżniamy kardynalne cechy twarzy (występują zawsze przynajmniej 3 z nich), którymi są:

• małe i szeroko rozstawione oczy,
• zmarszczka w kąciku oka,
• krótki i zadarty nos,
• szeroka nasada nosa,
• cienka górna warga,
• mała i cofnięta żuchwa,
• płaska środkowa część twarzoczaszki.

Warto zauważyć, że jeżeli FAS nie jest w zaawansowanym stadium, to osoba, która nie potrafi rozpoznać zaburzenia, będzie uważać, że dziecko wygląda specyficznie, jednak nie „nienormalnie”. Regularne spożywanie alkoholu w ciąży  może jednak powodować widoczne deformacje (zazwyczaj kończyn, uszu oraz czaszki).

Im dziecko jest starsze, tym ciężej jest rozpoznać zaburzenie. Najłatwiej jest rozpoznać FAS u noworodków, gdzie dodatkowo można zaobserwować niską masę urodzeniową, problemy z karmieniem, niski wzrost czy brak szybkiego przybierania na wadze. 

Dzieci z alkoholowym syndromem płodowym nie są podobne do swoich rodziców. Można jednak zauważyć widoczne podobieństwo do innych osób, które cierpią na ten syndrom. Spowodowane jest to działaniem alkoholu podczas życia płodowego i tego, jak zmienia on fenotyp rozwijającego się człowieka.

Czy alkoholowy zespół płodowy można leczyć?

Niestety, ale obecnie nie jest możliwe skuteczne leczenie FAS. Wady fizyczne psychiczne zazwyczaj utrzymują się przez całe życie człowieka. Warto jednak podjąć terapię, gdy tylko będzie to możliwe. Dodatkowo wykrycie syndromu przed 6 rokiem życia, stabilne środowisko domowe, brak przemocy oraz korzystanie z edukacji specjalnej znacząco zwiększają efekty terapeutyczne. Podjęcie leczenia sprawi, że rozwój będzie przebiegał lepiej, a problemy staną się mniej uciążliwe. Najczęściej jako możliwe terapie dla dzieci z FAS zaliczamy:

• leczenie farmakologiczne niektórych objawów,
• trening rodzicielski,
• terapia behawioralna.

Rodzice podczas wyboru szkoły, powinni upewnić się, że nauczyciele, którzy będą zajmować się dzieckiem, znają specyfikę pracy z osobą dotkniętą FAS. Jest to bardzo ważne, bo dziecko z alkoholowym syndromem płodowym może wykazywać problemy wychowawcze.